از چه زماني از اين موضوع مطلع شديد؟

اغلب زوجها پس از ازدواج از خود می‌پرسندکه چه زمانی می‌خواهند بچه‌دار شوند؟ این شایعترین سوالی است که تمامی زوجهای جوان حتی از پس از برگشت از ماه عسل از خود سوال می‌کنند. اكثر ولي نه همه زوجها پس از ازدواج انتظار اولين فرزند خود را مي‌كشند. بسياري از زنان معتقدند كه در عرض چند ماه اول ازدواج حامله‌ خواهند شد ولي هنگامي كه حاملگي اتفاق نمي‌افتد اظهار نگراني ‌مي‌كنند. آنگاه زنان به سلامت خود مشكوك شده و از عدم حاملگي درعرض چند ماه اول زندگي مضطرب شده و مسئله باروري خود را پيگيري‌ خواهند كرد. بخصوص که ممکن است ز طرف خانواده هم تحت فشار قرار گیرند.

شانس بارروی در یک ماه در یک زوج طبیعی چقدر است؟

قبل از اينكه نگران شويد، بايستي بخاطر داشته باشيد كه در يك‌سيكل قاعدگي احتمال حاملگي موفق حتي با وجود فعاليت جنسي ‌روزانه فقط 25% خواهد بود. اين ميزان تحت عنوان ميزان باروري‌ ناميده ‌مي‌شود كه بيانگر قدرت باروري يك فرد است‌. عليرغم رشد بيش از حد جمعيت‌، ذكر اين نكته كه بشر كفايت و كارآيي لازم جهت بوجود آوردن‌ فرزند را ندارد ضروري است‌!

دلايل متعددي در اين زمينه ذكر مي‌گردد، از جمله اين حقيقت كه تمام تخمكها نمي‌توانند بارور شوند و بعلاوه ‌بعضي از تخمكهاي بارور هم در مراحل اوليه متوقف شده و بعلل مختلف ژنتیک ديگر رشد نخواهند كرد.

نمي‌توان بطور قاطع گفت كه كدام زوج موفق به حاملگي‌خواهد شد! بهرحال احتمال و شانس حاملگي موفق در طي يكسال بين‌80% تا 90% است‌. به عبارت ديگر 7 نفر از هر 8 زني كه تمايل به ‌حاملگي داشته‌اند در عرض يكسال باردار خواهند شد. اينها همان ‌زوجهاي بارور طبيعي هستند و مابقي را زوجهاي نابارور تشكيل‌مي‌دهند.

ناباروری اولیه و ثانویه چیست؟

بر اساس تعريف كتب موثق‌، ناباروري‌ به مواردي اطلاق مي‌شودكه «يك زوج با وجود تلاش در جهت حاملگي در عرض يكسال حامله‌ نشود». زوجهايي كه اصلاً فرزندي ندارند جزء گروه ناباروري اوليه‌ و آنهايي كه حداقل يكبار حامله شده‌اند ولي در حال حاضر ديگر نمي‌توانند حامله شوند را جزء گروه ناباروري ثانويه‌ طبقه‌بندي‌ مي‌كنند. نحوه بررسی هرد وگروه یکسان است ولی پیامد افرادی که ناباروری ثانویه دارند بهتر است چون قبلاًیکبار باروری آنها به اثبات رسیده است.

فاکتورهای موثر

شانس حاملگي يك زوج در يك سيكل قاعدگي به عوامل متعددي‌ بستگي دارد و مهمترين آنها عبارت است از:

چه عواملی شانس باروری را دریک زوج کاهش میدهد؟

هنگامي كه يك زوج از مشكل ناباروري رنج مي‌برند چه اتفاقي‌مي‌افتد؟ شانس حاملگي يك فرد بستگي به حاصل ضرب اثر عوامل‌ متفاوت دارد. در اينجا زن و شوهري را كه هر دو از يك مشكل ناباروري‌خود رنج مي‌برند مثال مي‌زنيم‌. قدرت باروري شوهر در صورت كم بودن‌تعداد اسپرمهاي او حدود 50% ميزان طبيعي است‌. همسر وي هم فقط در50% سيكلهايش تخمك‌گذاري مي‌كند و بعلاوه يكي از لوله‌هاي رحمي‌اين زن هم بسته است‌. با در نظر گرفتن 3 فاكتور مؤثر در نازايي اين زوج، ‌احتمال حاملگي به طريقه زير محاسبه مي‌گردد.

5/0 (تعداد اسپرم‌) × 5/0 (عامل تخمداني‌) × 5/0 (عامل لوله‌اي‌)

حد طبيعي هر فرد 5/12% = 125/0 =

با توجه به اينكه شانس حاملگي ماهيانه در هر فرد سالمي فقط ‌25% است‌، احتمال حامله شدن در هر ماه در زوج فوق‌الذكر بدون درمان‌خاصي فقط 3% خواهد بود.

(03125/0=25/0×125/0)

حتي اگر اين زوج 5 سال هم صبر كند احتمال حامله شدن او فقط 60% خواهد بود. بنابراين‌، مشكلات و علل ناباروري در هم ضرب شده و ميزان حاملگي هر فرد را به ميزان قابل توجهي كاهش مي‌دهد. به همين‌علت بهتر است كه تمامي اشكالات موجود در زن و مرد تا حد ممكن اصلاح شود تا بتوان احتمال حاملگي را تا حداكثر ميزان خود افزايش‌ داد.

اگر هر زوج ناباروري بتواند 300 سال زندگي كند آن وقت مي‌توان‌ گفت كه او در نهايت بدون هيچ درمان خاصي حامله خواهد شد! البته‌،اين اول كار است و مشكلات موجود بايستي رفع شود و در اينجا است كه ‌اقدامات درماني لازم مي‌شود.

چه زماني شما درصدد معالجات پزشكي براي حل مشكل ناباروري‌خود برمي‌آييد؟

اگر شما 2 يا 3 بار در هفته در حوالي زمان تخمك‌گذاري فعاليت جنسي داشته باشيد و از هيچ روش خاصي براي جلوگيري از باروري ‌استفاده نكنيد و در عرض يكسال يا بيشتر حامله نشويد، آنگاه با مشكل‌ ناباروري مواجه خواهيد بود. البته ممكن است حاملگي خودبخود هم اتفاق بيفتد اما از نقطه‌نظر آماري احتمال آن كاهش مي‌يابد و در اين‌ زمان است كه شما در جهت بررسي علت نازائي و معالجات طبي اقدام مي‌كنيد.

چه زمانی شما نگران شده و رو به درمانهای طبی می آورید؟

اگر شما برای مدت یکسال حداقل هفته‌ای دو تا سه بار مقاربت بدون جلوگیری داشته‌اید ولی باردار نشده‌اید طبق تعریف دچار ناباروری هستید. هرچند ممکن است که خودبخود نیز در آینده باردار شوید ولی با گذشت زمان این شانس کاهش می‌یابد و ممکن است لازم باشد تا شما به یک پزشک مراجعه نمایید.  هيچ زمان «مشخّصي‌» براي اينكار وجود ندارد و اگر اين احساس‌ ناراحتي موجب اضطراب و نگراني شما مي‌شود مي‌توانيد با يك پزشك در اين زمينه مشورت نماييد. ممكن است شما كه گرفتار اين مسئله ‌شده‌ايد احساس كنيد كه اين مشكل در دنيا تنها گريبان‌گير شما است ولي‌ نبايد فراموش كنيد كه شما به تنهايي گرفتار اين معضل نيستيد. بسياري از زوجها مشكل ناباروري را تجربه كرده و بسياري از آنها هم تحت درمان‌ قرار گرفته‌اند.

هرچند ناباروری مسئله مهمی است ولی متاسفانه اورژانس نمی‌باشد. بسیاری از زوجها مراجعه به پزشک را به امید بارداری در ماه آینده، به تعویق می‌اندازند. در حالیکه زمان بسرعت می گذرد و ناگهان بیمار متوجه می‌شود، که زمان گذشته و شانس باروری وی بطور قابل توجهی کاهش یافته است. بایستی به خاطر داشت که هر چیزی در زندگی قابل برگشت است بجز زمان!!!

  يك نكته مهم در اين مرحله توجه به شرایط ویژه است‌.

در برخي موارد و شرايط خاص لازم است كه هرچه زودتر با يك‌پزشك متخصص مشورت گردد. اين موارد شامل‌:

• قاعدگي هر سه هفته يكبار و يا فواصل كوتاهتر اتفاق بيفتد.
• فاصله قاعدگي‌ها بيش از سه ماه طول بكشد.
• قاعدگي‌هاي نامنظم‌
• تاريخچه عفونت لگني
• سابقه 2 سقط يا بيشتر
• زنان بالاي 35 سال ـ اين سن ارزش چنداني ندارد.
• مرداني كه دچار عفونت پروستات شده‌اند.
• مرداني كه بيضه آنها در كيسه بيضوي لمس نمي‌شود.

موارد خود درماني‌

بايستي بخاطر داشته باشيد كه با انجام يكسري از اقدامات مي‌توانيد قبل از هرگونه درمان طبي قدرت بالقوه باروري خود را افزايش دهيد.

وزن بدن‌، رژيم غذايي و ورزش‌: رژيم غذايي مناسب و ورزش نقش‌مهمي را در عملكرد خوب دستگاه توليدمثل ايفا مي‌كنند. زناني كه وزن‌ آنها بطور قابل‌توجهي بيشتر يا كمتر از حد مناسب است، مشكلاتي در امر حامله شدن خواهند داشت‌. با پزشك خود در زمينه رژيم غذايي مناسب و مفيد صحبت كنيد. ورزشهاي معمول مثل حركات آئروبيك‌، تنيس و راه‌پيمايي شانس حاملگي را افزايش مي‌دهد. با وجود اين‌، ورزشهاي‌ بيش از حد بعنوان مثال راه‌پيمايي بيش از سه كيلومتر در روز، اثر سوئي بر الگوي تخمك‌گذاری دارد.

قطع سيگار: كشيدن سيگار در مردان با كاهش تعداد اسپرم همراه‌ است‌. همچنين زناني كه سيگار مي‌كشند مدت طولاني‌تري براي حامله‌شدن نياز دارند.

قطع نوشيدن الكل‌: نوشيدن الكل در مردان با تعداد كم اسپرم همراه است‌.

داروهاي مورد مصرف‌: استفاده از برخي داروها از قبيل داروهايي كه در درمان زخم معده و بالا بودن فشار خون مصرف مي‌شود، بر روي تعداد اسپرم تأثير مي‌گذارد. در صورتيكه شما داروي خاصي را مصرف مي‌كنيد، مي‌بايستي از پزشك خود در مورد چگونگي تأثير آن بر روي باروري سؤال كنيد.

بسياري از داروهايي كه در ابتداي حاملگي مصرف مي‌شود بر روي‌جنين مؤثر است‌. همچنين قبل از مصرف داروهاي تجويز شده و داروهايي كه ممكن است تداخل اثر داشته باشند از جمله آسپرين‌،آنتي‌هيستامين (ضدحساسيت‌) يا قرصهاي مورد مصرف در رژيم لاغري. ‌بهتر است پزشك خود را از اينكه ممكن است حامله باشيد مطلع نماييد.

قطع داروهاي اعتيادآور: مصرف برخي از داروها مثل ماري‌جوآنا(حشيش‌) و استروئيدهاي آنابوليك تعداد اسپرم را كاهش مي‌دهند. درصورتيكه شما از اين داروها استفاده مي‌كنيد، با پزشك خود آن را درميان بگذاريد. اين اطلاعات ارزش زيادي در نحوه تصميم‌گيري دارد. والدين در صورتي‌كه خواهان يك بچه سالم باشند، بايستي مصرف‌ هرگونه داروي غيرمجازي را متوقف كنند. همچنين بايستي مصرف‌ كافئين كه در نوشيدني‌هايي مثل چاي‌، قهوه و نوشابه‌هاي سبك وجود دارد، محدود شود.

شروع مکمل های ویتامین: خوردن اسید فولیک بطور منظم خطر داشتن فرزند با نقائص مادرزادی را کاهش میدهد.

دفعات مقاربت‌: بر اساس يك قانون ساده و همانطور كه شما هم‌ فكر مي‌كنيد هرچه فعاليت جنسي شما بيشتر باشد از شانس بالاتري براي‌حاملگي برخوردار خواهيد بود. بنابراين‌، احتمال حاملگي در زوجهايي‌كه فقط هفته‌اي يكبار مقاربت دارند، يك‌سوم زوجهايي است كه يك‌روز در ميان فعاليت جنسي دارند. اين بدان معني است كه مدت زماني كه‌ طول مي‌كشد اين افراد حامله شوند 3 برابر افراد ديگر است‌.

در برخی موارد استفاده از لوبریکانت ها فعالیت جنسی را لذت بخش تر نموده و بر افزایش دفعات مقاربت کمک خواهد کرد. در مواردی که خسته از کار روزانه هستید می توانید انجام مقاربت را صبح موکول نمائید ولی در هر صورت سعی کنید که اینکار را انجام دهید.

این مسئله را بخخاطر داشته باشید که نمی توان اسپرم را ذخیره کرد. در هر صورت بهتر است که اسپرم تازه باشد تا شانس بارداری بیشتر باشد.

زمان مقاربت‌: برخلاف حيوانات كه فقط بر اساس غرايز جنسي ‌طبيعي خود به منظور حامله شدن فعاليت جنسي مي‌كنند (زيرا حيوانات در زمان تخمك‌گذاري در حالت فحل[1] هستند)، انسانها هيچ احساسي‌در مورد اينكه زن چه زماني تخمك‌گذاري مي‌كند ندارند. مقاربت در حوالی زمان با حداكثر قابليت باروري اهميت زيادي دارد و به راحتي ‌مي‌توان اين زمان را محاسبه نمود. بهرحال‌، برخي از زوجها آنقدر نسبت‌ به فعاليتهاي جنسي در زمان واقعي و حقيقي آن اصرار به خرج مي‌دهندكه ممكن است حتي تا يك هفته قبل از «روز تخمك‌گذاري‌» از انجام ‌مقاربت پرهيز كنند. البته توجه بيش از حد به موضوع موجب استرس و اضطراب‌ بي‌مورد مي‌گردد و تاثیر منفی بدنبال دارد و مناسب نيست‌.

روش و موقعیت مقاربت: دربرخی از حیوانات مقاربت به طریقی انجام می شود که به هیچ وجه اسپرم خارج نمی شود. اما درانسان این مکانیسم وجود ندارد و شاید هم نیازی به آن نباشد. خروج منی پس از مقاربت کاملاً طبیعی است. گرچه برخی از زنان از این مسئله اظهار نگرانی میکنند و فکر میکنند که بدنشان تمامی اسپرمها را به خارج می راند ولی بایستی گفت که این علامت خوبی است و نشان میدهد که منی در محل مناسب و با حجم خوب تخلیه شده است. برخی از پزشکان توصیه می کنند که زنان در هنگام مقاربت به پشت خوابیده باشند و برای 5 دقیقه پس ا آن در حالت خوابیده باقی بمانند وپس از آن دوش نگیرندد و خود را نشویند. در برخی از موارد استفاده از کرم واژینال یا ژل نرم کننده باعث مرگ اسپرم می شود و استفاده از آنها توصیه نمی شود. یکی از مواد خیلی خوب نرم کننده برای اسپرم پارافین مایع است که در همه داروخانه ها موجود می باشد. در این موارد بایستی بصورت موضعی استفاده شود.

آیا زنان مسن می توانند قدرت باروری خود را چک کنند؟

زنان 30 ساله یا بالاتر که می خواهند بارداری خود را به تعویق بیندازند بهتر است میزان هورمون FSH خود را در روز 3 سیکل قاعدگی اندازه یری کنند. این هورمون براحتی می تواند به پزشک کمک کند تا ذخیره تخمدان شما را نشان دهد. درمواردی که میزان بالا است نشان دهنده قدرت ضعیف باروری است و میتواند یک زنگ خطر مهم باشد.

آیا طب سنتی و داروهای گیاهی می توانند قدرت باروری را بهبود دهند؟

امروزه مطالب زیادی در این زمینه می خوانید ولی هیچیک نمی تواند با اطمینان به شما بگوید که چه اتفاقی میافتدو معمولاً این اقدامات جز اتلاف وقت شما چیز دیری نخواهد بود.

چه زمانی بهترین زمان برای باردار شدن است؟

هیچکس نمی تواند بطور قاطع به این سوال پاسخ دهد. ولی بخاطر داشته باشید که بهتترین قدرت باروری زنان بین 20-30 سال است. پس از 30 سال قدرت باروری به سرعت کاهش می یابد و پس از 35 سالگی و بخصوص 38 سال سرعت سقوط آن چشمگیر خواهد بود. بهرحال زنان بهتر است بین 20 تا 35 سال بارداری خود را داشته باشند.

آيا قدرت باروري در حال حاضر كاهش يافته است‌؟

به‌نظر مي‌رسد كه قدرت باروري زوجها رو به كاهش است‌. علل‌مختلفي براي آن ارائه شده است كه شامل‌:

1. افزايش سن زنان در هنگام ازدواج و تولد بچه‌.

2. افزايش شيوع بيماريهاي مقاربتي كه موجب آسيب مجاري‌تناسلي توليدمثل زنان و مردان مي‌شود.

3. كاهش تعداد اسپرم در مردان كه يك پديده جهاني و عمومي ‌است‌. بررسيهاي متعدد نشان داده كه اسپرم تمام مردان در سراسرجهان در چند دهه اخير رو به كاهش نهاده است‌. اگرچه بخشي ازاين پديده در اثر آلودگي‌هاي محيطي يا فشارهاي ناشي از زندگي‌مدرن امروزي است اما علت اصلي آن هنوز مشخص نشده است‌.

در چه مواقعي مي‌بايستي به يك زوج كمك شود؟

اكثر زوجها ابتدا با پزشك خانوادگي خود مشورت مي‌كنند و سپس‌به پزشك متخصص زنان و زايماني كه پزشك خانوادگي آنها معرفي‌كرده است جهت درمان مشكل ناباروري مراجعه مي‌كنند. در اولين‌ ويزيت هر دو نفر زن و مرد بايد شركت داشته باشند. پزشك ابتدا بايد علل احتمالي ناباروري را بررسي كرده و سپس يك روش درماني و بررسي خاصي را در نظر بگيرد. اولين قدم در حصول حاملگي كشف ‌علت و سعي در تشخيص درست علت عدم وقوع حاملگي است‌. پس از رسيدن به تشخيص‌، زوجين و پزشك مجدداً بايستي همديگر را ملاقات‌كرده و در مورد نحوه درمان صحبت كنند. در موارد مشكل و پيچيده بهتراست با يك متخصصين در امور ناباروري مشاوره شود.